اصطلاحات کتاب دین و زندگی سال سوم متوسطه
اصطلاحات علمی درس
1- امامت؛ امات در لغت به معنای پیشوایی و رهبری است. و در اصطلاح، نزد شیعیان به معنای جانشینی انسان معصوم به جای پیامبر اکرم (ص) با نصب از جانب خداست.
2- آیۀ ولایت؛ آیۀ 55 مائده.
3- آیۀ تطهیر؛ آیۀ 33 احزاب.
4- اهل بیت؛ به معنای خاص شامل حضرت فاطمه (س)، حضرت علی (ع) و یازده تن از فرزندان معصوم آنان می شود.
5- اولواالامر؛ به معنای صاحبان امر و فرمان. صاحبان امر کسانی هستند که بنا به دستور خداوند، مردم مسلمان باید امر و فرمان آنان را اطاعت کنند. با توجه به حدیث جابر، صاحبان امر، دوازده امامی هستند که از طرف رسول خدا (ص) به جانشینی آن حضرت منصوب شده اند.
6- حدیث منزلت؛ دربارۀ شأن و مقام حضرت علی (ع) است.
7- ثقلین؛ به معنای دو ثقل، دو چیز گرانبها. این دو ثقل عبارت اند از قرآن و عترت.
8- حدیث غدیر
9- حجةالوداع
- محورهای اصلی درس
1- ختم نبوت به معنای ختم همۀ ابعاد رسالت نیست.
2- امامت شیوۀ تداوم رسالت، پس از ختم نبوت است.
3- با توجه به خصوصیاتی که امام باید داشته باشد، تعیین امام از جانب خدا صورت می گیرد.
4- شأن نزول برخی از آیات قرآن کریم بر تعیین امام دلالت دارد.
5- پیامبر اکرم (ص) در موارد متعددی حضرت علی (ع) و یازده فرزند ایشان را به عنوان امام معرفی کرده است.
- پیام آیات
1- خداوند چه فرمانی به پیامبر می دهد؟ آنچه بر او نازل شده و بدان فرمان یافته، به مردم برساند و ابلاغ کند.
2- اهمیت این فرمان چقدر است؟ اهمیت این فرمان به آن میزان است که اگر انجام نگیرد، اصل رسالت به انجام نرسیده است.
3- چرا خداوند به پیامبر اکرم (ص) وعده می دهد که او را حفظ خواهد کرد؟ زیرا ابلاغ این پیام، منافع برخی را به خطر می انداخت و احتمال آن بود که به مخالفت برخیزند.
- اندیشه و تحقیق
الف) چرا مراسم غدیر هم زمان با بزرگ ترین اجتماع مسلمانان برگزار شد؟
این که همزمانی واقعۀ غدیر با حج می تواند در جهت اطلاع رسانی باشد تا این انتصاب به اطلاع مردم در سرزمین های مختلف برسد.
ب) چرا خداوند انجام ندادن این مأموریت را مساوی با عدم انجام رسالت اعلام کرد؟
این است که ادامۀ کار پیامبر اکرم (ص) بستگی کامل به امامت و رهبری حضرت علی (ع) داشت و اگر این واقعه اتفاق نمی افتاد و مردم حضرت علی (ع) را به عنوان جانشین پس از پیامبر نمی شناختند، اصل دین مورد تهدید قرار می گرفت.
ج) تبریک و تهنیت مردم به حضرت علی (ع) پس از پایان مراسم نشانۀ چیست؟
این است که گفتن تبریک و تهنیت، نشانۀ آن است که آن مردم دانستند حضرت علی به منصب امامت برگزیده شده و با گفتن تبریک، رضایت و وفاداری خود را اعلام کرده اند.
به سه جهت نمی توان ((مولا)) را به معنای دوست گرفت یکی از آن جهت که پیاکبر اکرم (ص) قبل از آن از مردم سؤال کرد ((من اولی الناس بالمؤمنین من انفسهم – چه کسی به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است.)) وقتی که مردم گفتند : خدا و پیامبرش، پس از آن پیامبر فرمود ((من کنت مولاء فهذا علی مولاء)). این ((مولا)) باید متناسب با جملۀ قبل باشد که خدا و رسول را از خود مؤمنان سزاوارتر در تصرف معرفی می کند.
جهت دیگر این است که اگر ((مولا)) به معنای دوست باشد، اعلام آن نمی تواند متناسب با آیه ای باشد که قبل از واقعه نازل شد و به پیامبر اکرم (ص) فرمود اگر این مأموریت را انجام ندهی، رسالت او را انجام نداده ای.
جهت سوم این است که طراحی و انجام این واقعۀ بزرگ و تاریخی و بیان خطبه ای بسیار طولانی متناسب با اعلام دوستی حضرت علی (ع) نیست بلکه متناسب با اعلام رهبری و جانشینی است.
|
جایگاه تشیع |
|
درس ششم |
|
درس ششم |
- اصطلاحات علمی درس
1-شیعه : در لغت به معنای پیرو و یاری دهنده و در اصطلاح فرهنگ اسلامی به مسلمانانی شیعه گفته می شود که معتقدند پیامبر اکرم (ص) جانشینان خود را از طرف خداوند معین و منصوب کرده که اولین آن ها حضرت علی (ع) است.
2- وحدت امت اسلامی : مجموعه گروه ها و فرقه ها و دسته هایی که روی هم مجموعۀ مسلمانان را تشکیل می دهند، رابطۀ همکاری با یکدیگر داشته باشند و اختلافات اعتقادی را با مناظرۀ علمی با یکدیگر در میان بگذارند و کارهایی که سبب دشمنی و تفرقه می شود، انجام ندهند.
3- اهل سنت : آن دسته از مسلمانان هستند که معتقدند رسول خدا (ص) جانشینی پس از خود تعیین نکرد و گروهی از بزرگان پس از رحلت رسول خدا (ص)، ابوبکر را به جانشینی برگزیدند و مردم نیز او را قبول کردند. کسانی نیز که پس از ابوبکر جانشین او شدند، خلیفۀ مسلمین می باشند. لذا آنها معتقدند که امام علی (ع) خلیفۀ چهارم و امام حسن (ع) خلیفۀ پنجم هستند.
- محورهای اصلی درس
1- شیعه به معنای پیرو و طرفدار است و کسانی که بر جانشینی حضرت علی (ع) پس از رسول خدا (ص) باقی ماندند، شیعه نامیده می شوند.
2- رسول خدا (ص) لفظ شیعه را دربارۀ پیروان حضرت علی به کار برده است.
3- حضرت علی (ع) تربیت یافتۀ رسول خدا (ص) است و لایق جانشینی رسول (ص) خدا بود.
4- تأکید بر تشیع و دفاع از اعتقادات حقۀ تشیع مانع حرکت به سوی وحدت امت اسلامی نیست.
5- شیعیان، مانند همۀ مسلمانان، برای وحدت میان امت اسلامی تلاش می کنند.
- پیام آیات
پیام اول از آیۀ 83 سورۀ صافات و آیۀ 15 سورۀ قصص، پیام دوم از آیۀ 83 سورۀ صافات و پیام سوم از آیۀ 15 سورۀ قصص بدست می آیند.
- اندیشه و تحقیق
1- کدام یک از ویژگی های امیرالمؤمنین در دورۀ کوتاه خلافت سبب علاقۀ بیشتر مسلمانان به آن حضرت شد؟ نمونه ای برای آن ذکر کنید.
دربارۀ رعایت اصل عدالت و مساوات در حکومت امیرالمؤمنین است. دانش آموزان می توانند با مراجعه به کتاب های تاریخی یا نهج البلاغه، نمونه هایی را بدست آورند.
2- چرا رسول خدا (ص) به صورت های گوناگون فضائل حضرت علی (ع) را برای مردم بیان می کرد؟
پاسخ سؤال دوم در متن درس آمده است.
3- مقصود از این سخن پیامبر که ((علی با حق است و حق با با علی است)) چه می باشد؟
جدایی ناپذیری حضرت علی (ع) و حق می باشد.
4- چه رابطه ای میان این سخن پیامبر که ((علی با قرآن و قرآن با علی است)) و حدیث ثقلین وجود دارد؟
«در پاسخ سؤال چهارم نیز دانش آموزان باید میان حدیث ثقلین و حدیث ((علی با قرآن و قرآن با علی است)) ارتباط برقرار نمایند.»
در حدیث ثقلین آمده که عترت و قرآن از یکدیگر جدایی ناپذیرند. یکی از مصادیق عترت، حضرت علی (علیه السلام) است. و این حدیث هم که می فرماید ((علی با قرآن و قرآن با علی است)) تأکید بر حدیث ثقلین است.
|
وضع فرهنگی و سیاسی عصر ائمه (علیهم السلام) |
|
درس هفتم |
|
درس هفتم
|
- اصطلاحات علمی درس
1- تحریف حدیث : دستکاری در لفظ و معنای حدیث، به طوری که مقصود اصلی حدیث از دست برود.
2- جعل حدیث : ساختن سخنانی و نسبت دادن آن سخنان به پیامبر یا ائمه (صلوات الله علیهم)
3- اهل کتاب : به پیروان پیامبرانی که دارای کتاب آسمانی بودند، اهل کتاب می گویند، که از همه مشهورتر، یهودیان و مسیحیان می باشند.
4- حکومت عدل نبوی : حکومتی که رسول خدا (ص) در ده سالی که در مدینه بود، به وجود آورد.
5- سلطنت قیصری و کسرایی : قیصر، نام پادشاهان روم و کسری، نام پادشاهان در دورۀ ساسانی بود. سلطنت آنان، یک سلطنت اشرافی و استبدادی بود که فقط بر اساس تصمیم پادشاه اداره می شد.
6- جاهلیت قبل از اسلام : از آن جا که فرهنگ مردم عرب، قبل از اسلام، آمیخته با خرافات و بر اساس جهل و نادانی بود، پیامبر اکرم (ص) تمام آن دوره را، دورۀ جاهلی نام گذاشت.
7- جاهلیت بعد از اسلام : از آن جا که بعد از رحلت پیامبر (ص) و با گذشت زمان، گروه هایی از مردم، به خصوص حکومت های جور، برخی از رسم ها و فرهنگ جاهلی را دوباره زنده کردند، این بازگشت به جاهلیت را، جاهلیت بعد از اسلام می نامند.
- محورهای اصلی درس
1- راه سپاس گذاری از رسول خدا – صلی الله علیه و آله – ادامه دادن راه آن حضرت است.
2- پس از رحلت رسول خدا – صلی الله علیه و آله – مسیر هدایت و رهبری دچار انحراف شد و امامت ظاهری حضرت علی – علیه السلام – استقرار نیافت.
3- از جمله انحراف های پیش آمده بعد از رسول خدا (ص)، ممنوعیت نوشتن احادیث آن حضرت بود.
4- گسترش دنیای اسلام پس از پیامبر (ص) سبب طرح مسائل جدید فرهنگی و اجتماعی شد.
5- برخی از عالمان وابسته به قدرت– به ویژه در دورۀ بنی امیه – به جعل احادیث پرداختند.
6- در قرون اولیۀ اسلام، شخصیت هایی ظهور کردند که اندیشه های قابل اعتمادی نداشتند اماّ رهبری فکری مردم را به دست گرفته بودند.
7- از مهم ترین انحراف ها پس از پیامبر اکرم (ص)، شکل گیری حکومت های ظلم و جور بود.
- پیام آیات
از آیۀ 109 سورۀ یوسف در می یابیم که باید در تاریخ گذشتگان نظر کنیم و عبرت بگیریم. از همین آیه در می یابیم که عاقبت کار گذشتگان نتیجۀ نظر کردن در تاریخ است. از همین آیه به دست می آوریم که زندگی آن دسته از اقوام و ملت ها مورد قبول خداوند است که تقوا پیشه کرده باشند، با تفکر و تعقل زندگی نموده اند و در تصمیم گیری ها به آخرت توجه کرده باشند. از آیۀ 144 سورۀ آل عمران در می یابیم که قرآن کریم مسلمانان زمان پیامبر را از بازگشت به جاهلیت بیم می دهد.
از همین آیه بدست می آوریم که سپاسگذاران واقعی نعمت رسالت آنان هستند که به دورۀ جاهلیت بازنگردن و به همان شیوه ای که پیامبر توصیه کرده، زندگی را ادمه دهند.
از آیۀ 109 یوسف بیان تاریخ گذشتگان برای کسانی عبرت آموز است که اهل تفکر و تعقل باشند.
- اندیشه و تحقیق
1- چرا قرآن کریم مردم را به مطالعۀ سرگذشت ملت ها دعوت کرده است؟
یکی از علت های آن، آشنایی با سرنوشت ملت ها و علت آن سرنوشت است؛ مثلا ً بدانیم که عاقبت کار کسانی که آیات الهی را تکذیب کردند چه بود. این آشنایی باید به درس گرفتن و عبرت آموزی منجر شود.
2- چه مسائلی زمینه را برای ورود جعل و تحریف به احادیث پیامبر اکرم (ص) آماده کرد؟
زمینۀ اول، منع نوشتن احادیث پس از رحلت پیامبر بود. زمینۀ دوم، نیاز حاکمان جور و صاحبان قدرت به توجیه موقعیت خود و اقدامات مخالف اسلام آن ها بود.
3- تفاوت های اساسی حکومت بنی امیه و بنی عباس با رهبری پیامبر (ص) چه بود؟
در پاسخ به این سؤال، به چند تفاوت که در مجموعۀ درس به طور پراکنده آمده است، باید اشاره شود؛
تفاوت اول، عادلانه بودن حکومت رسول خدا (ص) و تکیۀ بر ظلم و جور در حکومت های بنی امیه و بنی عباس بود.
تفاوت دوم، گسترش اندیشه های اصیل اسلامی توسط رسول خدا (ص) و میدان دادن به اندیشه های غیراصیل و تحریف شده در آن حکومت ها بود.
تفاوت سوم، عمل دقیق به دستورات و احکام الهی توسط رسول خدا (ص) و زیر پا گذاشتن احکام الهی توسط آن حکومت ها بود.
تفاوت چهارم، مشیِ سادۀ حکومت داری رسول خدا (ص) و مشیِ اشرافی آن حکومت ها بود. «تفاوت های دیگری هم از متن قابل استخراج است.»
|
درس هشتم
|
|
درس هشتم |
|
احیای ارزش های راستین |
1- حدیث سلسلة الذهب 2- تقیه
3- کلمۀ ((لا اله الّا الله)) 4- علویان
5- کتب اربعه 6- عباسیان
- محورهای اصلی درس
1- پیامبر اکرم (ص) به دستور خداوند، از مردم خواست که با محبت ورزیدن به اهل بیت (ع) و پیروی از آنان، به پاداش رسالت ایشان را بپردازند.
2- محبت ورزیدن به اهل بیت (ع) و تبعیّت از ایشان سبب می شد که رسالت رسول خدا (ص) ادامه یابد و تعالی و رشد جامعۀ اسلامی تأمین می شود.
3- در شرایط سخت و پیچیدۀ پس از پیامبر (ص)، ائمۀ اطهار (ع) مسئولیت های مربوط به امامت را با شیوه های مناسب و مؤثر پی گیر کردند.
4- ائمۀ اطهار (ع) با تبیین قرآن کریم، حفظ سیرۀ رسول خدا (ص)، تربیت شخصیت های برجسته و پاسخ به نیازهای جدید مسلمانان، مسئولیت های مربوط به مرجعیت علمی را به انجام رساندند.
5- ائمۀ اطهار (ع) با شیوه های مناسب، با همۀ حاکمان جورِ زمان خود، مبارزه کردند و جبهۀ مخالفانِ با این حاکمان را رهبری می کردند.
6- ائمۀ اطهار (ع) با بهره مندی از ولایت معنوی، تربیت و تکمیل نفوس یاران مستعد را بر عهده گرفتند و آن ها را به سوی کمال و قرب الهی هدایت کردند.
7- ابعاد فردی و اجتماعی زندگی ائمۀ اطهار (ع)، کاملترین اسوه و الگو برای مسلمانان در تمام دوره هاست که با شناخت و تحلیل زندگی آنان، شیوه های درست عمل در زندگی فردی و اجتماعی خود را بیابند و راه ترقی و کمال را بپیمایند.
- پیام آیات
1- بنابر آیۀ 57 سورۀ فرقان چه کسانی پاداش رسالت را خواهند داد؟
بنابر آیۀ 57 سورۀ فرقان، کسانی پاداش رسالت را خواهند داد که راه خدا را در پیش بگیرند و هدایت الهی را بپذیرند.
2- خداوند در آیۀ 23 سورۀ شوری به پیامبر خود فرمان می دهد که چه چیزی را پاداش رسالت خود معرفی کند؟
بنابر آیۀ 23 شوری، پاداش رسالت پیامبر اکرم (ص)، مودّت به اهل بیت ایشان است. بنابر آیۀ 47 سورۀ سبأ، این پاداش از آن جهت برای خود مردم است که نتیجۀ مودّت اهل بیت پیامبر اکرم (ص) پیروی از راه آنان و رستگاری اخروی است.
3- در آیۀ 47 سورۀ سبأ، خداوند از پیامبر اکرم می خواهد که به مردم بگوید که اگر از شما مزدی می خواهم، برای خودتان است. چگونه این مزد برای خود آن هاست؟
((قربی)) که در آیۀ 23 شوری آمده، در لغت به معنای خویشان است. امّا در قرآن کریم، برای گروه خاصی از خویشان به کار رفته که توضیح آن بنابر تفسیر المیزان در قسمت دانستنی های ضروری خواهد آمد.
- اندیشه و تحقیق
آیا ائمۀ اطهار (ع) روشهای یکسانی در مقابله با حاکمان زمان در پیش گرفتند؟ چرا؟
چنان که می دانیم، امامان، متناسب با شرایط سیاسی و اجتماعی زمان خود، شیوه اهی مختلفی را برای مبارزه انتخاب می کردند به طوری که گاهی یک امام با توجه به شرایط، در دو زمان مختلف، از دو شیوه برای پیشبرد اهداف سیاسی و اجتماعی اسلام بهره برده است. به طور خلاصه:
امام علی (ع) در 25 سال بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) که از اداره و رهبری حکومت برکنار ماند، برای حفظ اسلام نوپا از گزند دشمنان و منافقان و در جهت وحدت مسلمانان، دست به درگیری جدیّ نزد، اما هیچ گاه از بیان این که حکومت حق قطعی و حتمی اوست، خودداری نکرد. بعد از کشته شدن خلیفۀ سوم و اصرار مردم، حکومت را پذیرفت و روش پیامبر اکرم (ص) را به کار بست و سیرۀ عادلانۀ آن بزرگوار را به نسل جدید بعد از پیامبر نشان داد.
امام حسن (ع)، به تبعیت از پدر بزرگوار خود، ابتدا با معاویه وارد جنگ شد و برای برکناری وی اقدام کرد. امّا با شرایط سخت و پیچیده ای که پدید آمد، ناچار به ترک مخاصمه شد و اقدام نظامی را کنار گذاشت و قرار دادی با معاویه امضاء کرد تا به مرور زمان ماهیت درونی معاویه برای مردم روشن شود و چهرۀ ضد اسلامی دستگاه بنی امیه آشکار گردد.
امام حسین (ع) در دورۀ معاویه، همان روش برادر بزرگواش را پیش گرفت و دست زدن به جهاد را به صلاح جامعۀ اسلامی ندانست.
اما با روی کار آمدن یزید، که فردی شناخته شده به فساد و بی دینی بود، دست به قبضۀ شمشیر برد و علیه وی قیام کرد تا اوضاع نابسامان امت اسلامی بهبود یابد و اسلام را از خطر نابودی نجات دهد.
آغاز امامت امام سجاد مصادف با اسارت خاندان امام حسین (ع) بود. امام سجاد (ع) در دوران اسارت و به خصوص با سخنرانی در مسجد شام جنایات یزید را افشاءکرد. پس از آن، یزید و جانشین او برای حفظظ حکومت خود دست به سخت ترین روش ها در مقابل مخالفان خود زدند. امام سجاد (ع) نیز برای تبیین معارف الهی و جلوگیری از تحریف حقایق اسلامی، قالب دعا را برگزید و با این شیوه، به تدریج مردم را با معارف دین و نظر اسلام دربارۀ رهبری و سیاست آشنا ساخت.
|
درس نهم
|
|
درس نهم |
|
خورشید پنهان |
1- غیبت صغرای امام زمان (عج) : این غیبت از سال 260 هجری یعنی، با شروع امامت ایشان آغاز شد و در سال 329 هجری پایان یافت. در این مدت، امکان ارتباط با امام از طریق نایبان وجود داشته است و آنان مسائل و سؤال های شیعیان را به امام می رساندند و در صورت ضرورت، پاسخ را نیز دریافت می کرده اند.
2- غیبت کبرای امام زمان (عج) : این نام برای غیبت طولانی امام عصر (عج) انتخاب شده که از سال 329 شروع شده و هم اکنون نیز ادامه دارد.
3- نوّاب اربعه (نُوّاب خاص) : چهار نفر یار صمیمی و مورد اعتماد امام زمان (ع) که در دورۀ غیبت صغرا، رابط میان امام و مردم بودند و به ترتیب، عبارتند از : عثمان بن سعید عَمروی، محمد بن عثمان بن سعد، حسین بن روح نوبختی و علی بن محمد سَمُری.
4- ظهور امام زمان (ع) : وقتی که امام عصر (ع) به اذن الهی در میان مردم ظاهر شود و مردم ایشان را مشاهده نمایند.
5- حضور امام زمان (ع) : هم اکنون نیز امام عصر (ع) در جامعه حضور دارد و از امور مردم آگاه است ولی مردم او را مشاهده نمی کنند و نمی شناسند.
6- نوّاب اربعه : به معنی نایبان چهارگانه است که به نایبان خاص نیز مشهورند. این شخصیت ها کسانی هستند که در عصر غیبت صغری یکی پس از دیگری رابط میان شیعیان و امام زمان (عج) بوده اند. به این شخصیت ها بدان جهت نایبان خاص می گویند که به طور خاص و مشخص از طرف امام زمان (عج) به نیابت برگزیده شده اند.
در مقابل نایبان خاص، نایبان عام قرار دارد. نایبان عام، همان فقها و مجتهدان اند که امام عصر (عج) آنان را به طور کلی معرفی کرده و بدون ذکر نام کسی فرموده است که در عصر غیبت، مردم باید برای احکام دینی خود به ((فقیه)) مراجعه کنند.
7- حجّت : در این درس به معنی ((امام))است که حجت الهی در میان مردم است.
8- عج : علامت اختصاریِ عبارت ((عَجَّل اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشریف)) است که جمله ای دعایی و به معنای ((خداوند بلند مرتبه در فرج ایشان تعجیل فرماید)) است.
9- ظهور : به معنای ظاهر شدن امام زمان (عج) در میان مردم و آغاز حکومت جهانی آن حضرت است.
- محورهای اصلی درس
1- غیبت امام زمان (عج) به دو دورۀ صغری و کبری تقسیم می شود.
2- علت اصلی غیبت امام، قدر ناشناسی مردم و عدم آگاهی برای پذیرش ولایت ایشان است.
3- امام زمان (عج) در عصر غیبت، مسئولیت های امامت را به شیوه ای خاص ادامه می دهند.
4- پایان غیبت و زمان ظهور در اختیار خداوند است و برای ظهور، نمی توان زمان معینی تعیین کرد.
5- بخش عمده ای از رهبری در عصر غیبت مربوط به ولایت معنوی است.
6- یاران حقیقی امام کسانی هستند که پیش از ظهور، صالح بودن در عرصه های فردی و اجتماعی را تمرین کرده است.
- پیام آیات
بنابر آیۀ 53 سورۀ انفال، اگر مردم نعمتی را که خدا به آنان داده، ضایع کنند، خداوند آن نعمت را از آنان می گیرد.
بنابر آیات 53 سورۀ انفال و 11 سورۀ رعد، عامل از دست دادن نعمت، خود مردم هستند.
بنابر آیۀ 11 سورۀ رعد، زمینه ساز هلاکت و بدبختی یا عزت و سربلندی یک جامعه، اعمال و کردار همان جامعه است.
- اندیشه و تحقیق
1- با توجه به آیۀ 11 سورۀ رعد، علت اصلی غیبت امام عصر (عج) را توضیح دهید.
آیۀ 11 سورۀ رعد چنین است : ((لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ.)) آدمی را فرشتگانی در پی است از پیش روی و از پشت وی که او را به فرمان خدا نگه می دارن؛ همانا خداوند آن چه را گروهی دارند دگرگون نکند تا آن گاه که آن چه را در خودشان است دوست و سرپرستی نیست.))
آن قسمت از آیه که در این جا مورد نظر است، عبارت ((إِنَّ اللّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ)) است. این آیه بیان می کند که اگر خداوند در زندگی ما تغییری پدید می آورد، با اعمال و تصمیم گیری های ما ارتباط دارد. به همین جهت، علت غیبت و تداوم آن هم به ما انسان ها بر می گردد.
2- چرا غیبت امام عصر (ع) به خورشید پشت ابر تشبیه شده است؟
این تمرین در قالب مقایسه در درس ارائه شده است. لذا از محتوای بدست آمده در آن فعالیت، می توان برای پاسخ به این سؤال بهره گرفت.
3- غیر عادی و غیر عقلی (محال) چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ برای هر کدام سه مثال ذکر کنید.
این سؤال برای تشخیص بهتر امور غیر عادی پیرامون خود با محال عقلی است. نمونه هایی از محال عقلی : یک عدد هم زوج باشد هم فرد
کوچک تر بودن کلّ یک مجموعه از جزء آن مجموعه
یک شکل هم مثلث باشد، هم دایره
افتادن سیب از درخت، بدون علت
نمونه هایی از امور غیر عادی :
کسی که بتواند ده دقیقه زیر آب بماند.
برخورد یک سیّاره با زمین
تولد ده قلو در یک زایمان
4- قرآن کریم خبر می دهد که حضرت نوح (ع) 950 سال قوم خود را به توحید دعوت می کرد. از این خبر چه نتایجی می توان گرفت؟
نشان می دهد که حضرت نوح حداقل عمری حدود هزار سال داشته است و این احتمال هم زیاد است که مردم زمان ایشان عموماً همین قدر عمر می کرده اند و این گونه نبوده که مردم آن زمان مثلاً حدود صد سال عمر کرده و مرده اند و مردم دیگری آمده اند و دوباره حضرت نوح آن ها را به توحید دعوت کرده و این ها هم حدود صد سال عمر کرده و دوباره انسان های دیگری آمده اند. بیان قرآن کریم حاکی از آن است که حضرت نوح همان مردم را نهصد و پنجاه سال دعوت کرد و نپذیرفتند.
پس می توان گفت که در یک زمانی عمرهای حدود هزار سال وجود داشته است. پس عمر چند هزار ساله هم امر غیر ممکنی نیست، آن هم برای یک انسانی که مسئولیت برپایی حکومت جهانی را بر عهده دارد.
|
در انتظار طلوع |
|
درس دهم
|
|
درس دهم |
1- موعود : وعده داده شده، انسانی که ظهورش در ادیان الهی، به خصوص اسلام، وعده داده شده است.
2- منجی : نجات بخش، رهایی ساز، انسانی که در پایان تاریخ، ظهور می کند و مستضعفان را نجات می دهد.
3- انتظار امام عصر (ع) : انتظار ظهور حضرت امام عصر (ع) برای برقراری حکومت جهانی عدل.
4- جامعۀ منتظر : جامعه ای که در انتظار آینده وعده داده شده است و برای رسیدن به آن تلاش کند.
5- مسئولیت های منتظر : وظایفی که یک فرد یا جامعۀ منتظر باید انجام دهد تا انتظار به پایان برسد و امام عصر (ع) ظهور کند.
- محورهای اصلی درس
1- آیندۀ تاریخ با پیروزی حق بر باطل همراه خواهد بود.
2- اعتقاد به موعود جهانی مختص شیعه یا اسلام نیست و در همۀ ادیان الهی وجود دارد.
3- مشخص بودن نام منجی در شیعه از امتیازات این مذهب است و فوایدی متعددی دارد.
4- طول عمر امام زمان (عج) از نظر علم و عقل کاملاً ممکن است.
5- انتظار، یک امر فطری انسانی (در بُعد فردی) و یک اصل مثبت اجتماعی (در بُعد اجتماعی) است.
6- انسان منتظر، انسان مسئولی است که مسئولیت ایجاد آمادگی در خود و جامعه را برای ظهور بر عهده دارد.
- پیام آیات
در آیات ابتدایی درس بیندیشید و ببینید که چه آینده ای برای تاریخ انسان پیش بینی شده است؟
بنابر آیۀ 55 سورۀ نور، کسانی که ایمان دارند و عمل صالح انجام می دهند، وارث زمین (حاکم زمین) می شوند، این حق در جهان استقرار می یابد، مؤمنان و صالحان به آرامش می رسند و مردم فقط خدا را می پرستند.
بنابر آیۀ 5 سورآ قصص، مستضعفین رهبران جامعه و وارثان زمین می شوند.
بنابر آیۀ 105 سورۀ انبیاء، بندگان صالح وارث زمین می شوند.
بنابر آیۀ 33 سورۀ توبه، دین حق بر همۀ ادیان باطل غلبه دارد.
- اندیشه و تحقیق
1- از دیدگاه قرآن کریم، آیندۀ تاریخ از آن چه کسانی است؟
در آن آیات خواندیم که حکومت جهانی به مؤمنان صالح می رسد و مستضعفان وارث زمین خواهند شد.
2- معتقد بودن به انتظار، چه تأثیرهایی بر شخصیت فرد منتظر دارد؟
چون انتظار امام زمان (عج) از روی اشتیاق و مهر محبت است و در شخص منتظر آثاری دارد؛ از جمله :
الف) برای جلب رضایت امام تلاش می کند؛
ب) امام را الگو قرار می دهد و می کوشد تا خصلت های مورد توجه ایشان را در خود به وجود آورد؛
ج) شخص را فعال و با نشاط می کند و امید به آینده ای زیبا را در او افزایش می دهد.
3- این جمله را تحلیل کنید : ((منتظران مصلح، خود باید صالح باشند.))
کسانی که آن بینش انزواطلبانه را نسبت به یاران امام در عصر غیبت داشته باشند، انتظار آن ها نیز انتظاری غیر فعال یا ((منفی)) است. این گونه افراد، انتظار را بیشتر در دعا، گریه، زاری و اموری از این قبیل می بینند، امّا کسانی که می کوشند خود را آمادۀ همان کترهایی کنند که امام از آن ها خواهد خواست، ((انتظار مثبت)) دارند؛ یعنی، آدم های فعالی هستند که در جهت تحقق خواسته های امام خود تلاش می کنند. آنان می کوشند جبه ای از حق تشکیل دهند و همواره بر تعداد یاران خود بیافزایند و در عین فعالیت سازنده و مثبت با اشک و شوق و دعا و ندبه، ظاهر شدن امام را طلب می کنند.
|
درس یازدهم
|
|
درس یازدهم |
|
مرجعیت و ولایت فقیه |
- اصطلاحات علمی درس
1- تفقّه : تفکر عمیق در هر موضوع ؛ به افرادی که در دین و احکام دینی تفکر عمیق کرده اند و به معرفتی رسیده اند، فقیه می گویند. علم فقه نیز آگاهی عمیق از دین و احکام دینی است.
2- تقلید : پیروی از متخصص احکام دینی.
3- مرجع تقلید : به کسی گفته می شود که در دین و احکام دینی تفقّه کرده و به توانایی اجتهاد و استنباط در احکام دینی رسده باشد و بتواند با مراجعه به منابع، احکام را استنباط کرده و بیان کند. کسانی نیز به ایشان مراجعه کرده و در احکام دینی خود از وی پیروی (تقلید) می کنند.
4- ولیّ فقیه : فقیهی است که بر اساس ظوابط و مقرّرات اسلامی، رهبری جامعه را به دست می گیرد و به پیاده کردن قوانین الهی در جامعه اقدام می کند.
5- مقبولیت : اگر اقدام یا مسئولیت و شغلی مورد پذیرش مردم باشد، آن اقدام یا مسئولیت دارای مقبولیت است.
- محورهای اصلی درس
1- وظایف دو گانۀ امام در عصر غیبت کبری تعطیل نمی شود و در شکل جدیدی ادامه می یابد.
2- امام عصر (عج) با مقام ولایت معنوی خود، از پس پردۀ غیبت، جامعه را هدایت می کند و مانند خورشید پشت ابر، حافظ و نگهبان امت اسلامی است.
3- در عصر غیبت کبری، دو وظیفۀ مرجعیت علمی و رهبری و ولایت ظاهری، به نیابت از امام بر عهدۀ فقهای واجد شرایط قرار می گیرد.
4- برای شناخت فقیهی که واجد شرایط مرجعیت علمی باشد، راه های وجود دارد که باید از آن راه ها کمک گرفت.
5- فقیهی می تواند ولایت و رهبری جامعه را بر عهده بگیرد که هم واجد شرایط تعیین شده در دین باشد (مشروعیت) و هم مردم او را قبول داشته باشند (مقبولیت).
- پیام آیات
آیۀ 42 سورۀ فصلت در بر دارندۀ پیام اول است.
آیۀ 33 سورۀ توبه پیام دوم را شامل می شود.
آیۀ 122 سورۀ توبه مربوط به پیام سوم می باشد.
- اندیشه و تحقیق
1- پیام های اصلی این درس کدام اند؟
الف) وظایف دو گانۀ امام عصر (عج) در دوران غیبت کبری تعطیل نمی شود و در شکل های جدیدی ادامه می یابد.
ب) امام عصر (عج) با مقام ولایت معنوی خود، از پس پردۀ غیبت جامعه را هدایت می کند و مانند خورشید پشت ابر، حافظ و نگهبان امت اسلامی است.
پ) در دوران غیبت کبری، دو وظیفۀ مرجعیت دینی و ولایت ظاهری به نیابت از امام بر عهدۀ فقهای واجد شرایط قرار می گیرد.
ج) برای شناخت فقیهی که واجد شرایط مرجعیت دینی باشد، باید از راه های تعیین شده استفاده کرد.
د) ولی فقیه واجد شرایط از طریق خبرکانی که خود مجتهد و آشنای به دین هستند شناسایی می شود و به مردم معرفی می گردد.
2- مقصود از ((تقلید)) در احکام دینی چیست؟
تقلید در احکام دینی به معنای مرجعۀ غیر متخصص و غیر کارشناس به فرد متخصص و کارشناس در احکام برای انجام دادن صحیح وظایف دینی است؛ بنابراین، اگر کسی خود کارشناس و متخصص در احکام باشد، نباید از دیگری تقلید کند.
3- تقلید برای چه کسانی لازم است؟
تقلید باری کسانی لازم است که به سنّ تکلیف رسیده و در احکام دین کارشناس و متخصص نباشند. تقلید به اصول اعتقادی، یعنی توحید، معاد، نبوت، امامت و عدل مربوط نمی شود و در این اصول، هر کس باید با دلیلی که در حدّ خود دارد، به یقین برسد. تقلید به فروغ دین، یعنی احکام و دستورات عملی مربوط می شود. افرادی که در زمینه تخصص ندارند، باید به فقیه واجد شرایط مراجعه کنند.
4- چرا باید مرجع ((عادل)) و ((زمان شناس)) باشد؟
مرجع تقلید باید عادل باشد، یعنی در مرتبه ای از تقوا قرار دارد که در پی انجام دادن واجبات و دوری از گناهان است و گناهان کبیره را انجام نمی دهد و گناه صغیره را تکرار نمی کند. این امر سبب می شود که احتمال حکم دادن از روی هوی کاهش یابد. هم چنین مرجع تقلید باید زمان شناس باشد؛ یعنی، با نیازهای زمان و مسائل جدیدی که در زمان او مطرح می شوند، آشنا باشد تا بتواند احکام را متناسب با نیازهای زمان استنباط کرده و برای مردم بیان کند.
|
درس دوازدهم
|
|
درس دوازدهم |
|
ویژگی های حکومت اسلامی |
- اصطلاحات علمی درس
1- نظام مرد سالار : نظام اجتماعی که مردم در سرنوشت خود نقش دارند و نظام حکومتی بر اساس نظر و رأی آن ها روی کار آمده است.
2- مردم سالاری دینی : نام دیگری برای نظام جمهوری اسلامی است؛ بدین معنا که این نظام بنابر خواست و ارادۀ مردم روی کار آمده و مقبول آنان بوده و در عین حال، قوانین آن بر اساس دین اسلام است و نظامی مشروع از نظر اسلام می باشد.
3- حکومت دمکراتیک : حکومتی است که خواست و ارادۀ مردم تعیین کنندۀ شکل نظام و قوانین حاکم بر آن است، خواه این قوانین دینی باشند و خواه نباشند.
4- عهد نامۀ مالک اشتر : نامه ای است که امیرالمؤمنین به مالک اشتر نوشته است. این نامه را امام وقتی نوشت که ایشان را به فرمانداری مصر منصوب کرده بود.
- محورهای اصلی درس
1- رهبر جامعۀ اسلامی در قبایل مردم مسئولیت های مهمی دارد که باید به انجام آن ها قیام کند.
2- مردم نیز در قبال حکومت و رهبر اسلامی مسئولیت های بزرگی دارند که باید آن ها را انجام دهند.
3- نظام اسلامی، در عین حال که یک حکومت جمهوری و مردم سالار است، امّا یک حکومت دینی نیز هست و از این جهت، نقص سایر حکومت های مردم سالار و دمکراتیک را ندارند.
4- نظام اسلامی زمینه ساز ظهور حضرت مهدی (ع) است که یکی از وظایف آن آماده کردن مردم برای ظهور است.
- اندیشه و تحقیق
1- انتخاب ولیّ فقیه در کشور ما چگونه انجام می گیرد و مردم از چه طریقی در انتخاب ایشان دخالت دارند؟
بنابر این قانون، رهبری جامعه از طریق پذیرش و مقبولیت های عمومی مردم یا از طریق مجلس خبرگان رهبری صورت می گیرد. حالت اول وقتی است که عموم مردم علاقه مندی و گرایش خود را به یکی از فقیهان اعلام کنند؛ همان طور که دربارۀ رهبری امام خمینی (ره) اعلام کردند. اگر چنین حالتی پیش نیامد و مردم در تشخیص یک فقیه بازماندند، نوبت به حالت دوم می رسد. مردم، خبرگانی را که توانایی شناخت رهبر را دارند، بر می گزینند و آن ها در قالب یک مجلس، فقیهی را که دارای شرایط لازم باشد، تشخیص می دهند و اعلام می دارند.
((سؤال های دوم و سوم در کتاب درسی مطرح شده و به آن ها پاسخ داده شده است.))
|
عزت نفس |
|
درس سیزدهم
|
|
درس سیزدهم |
- اصطلاحات علمی درس
1- کرامت نفس
2- خود عالی و اصیل
3- خود دانی و غیر اصیل
4- عزت نفس
5- ذلت نفس
6- تمایلات عالی و تمایلات دانی
- محورهای اصلی درس
1- برای وفاداری بر پیمان و تقویت عزم باید عزت نفس خود را افزایش داد.
2- خداوند، انسان را کریم و عزیز آفریده است.
3- عزت نفس انسان را در مقابل گناه، که شکستن پیمان است، حفظ می کند.
4- انسان دارای دو مرتبۀ وجودی یا دو ((خود)) است : عالی و دانی.
5- توجه به خودِ عالی و خواسته های آن، عزت را در انسان تقویت می کند.
6- غفلت از خداوند، موجب غفلت از خود، یعنی همان خودِ عالی می شود.
7- راه پرورش عزت نفس، توجه به خدا و اطاعت از اوست که سرچشمۀ عزّت می باشد.
- اندیشه و تحقیق
1- میان عزّت نفس و گناه چه رابطه ای وجود دارد؟ چرا؟
میان کرامت نفس و گناه رابطۀ معکوس برقرار است؛ یعنی، هر قدر کرامت نفس بالاتر می رود گناه کمتر می شود؛ زیرا تا انسان حقیر نشود و خود را کوچک نکند، دست به گناه نمی زند، همانطور که هر قدر انسان خود را عزیز ببیند، تن به ذلّت به گناه نمی سپارد.
2- آیا می توان مسئولیت انجام گناه را از دو روش خود برداشت و به عوامل بیرونی منتقل کرد؟
منفی است، زیرا ممکن است شرایط بیرونی، زمینه ساز گناه باشند، اما عامل و تصمیم گیرنده خودِ انسان است؛ زیرا در همان شرایطی که یک نفر تن به گناه می دهد، فرد دیگری خود را حفظ می کند و پاکی و تقوا پیشه می کند؛ بنابراین، دوری از گناه پیش از آن که به شرایط بستگی داشته باشد، به مقدار عزّت نفس درونی ما و اراده و همت ما بستگی دارد. البته نباید از این گفته غافل بود که محیط های آلوده سبب گرایش به گناه هستند. لذا انسان با کرامت سعی می کند خود را از چنین محیط هایی به دور بدارد.
3- با توجه به این که آیۀ 10 سورۀ فاطر خداوند را صاحب عزّت معرفی می کند، راه بهره مندی از عزّت الهی چیست؟
اطاعت از خداوند است. راه بهره مندی از عزّت الهی آن است که از فرمان های الهی پیروی کنیم و قدم در مسیری بگذاریم که خداوند می پسندد.
4- آیا انسانی که دارای عزّت نفس است به پیمان شکنی دست می زند؟
پاسخ منفی است. انسان صاحب کرامت پیمان شکنی نمی کند؛ زیرا کسی پیمان خود با دیگران و به خصوص پیمان با خدا را می شکند که ابتدا در خود شکسته باشد؛ یعنی، خود عالی او تسلیم خودِ دانی شده باشد. امّا کسی که صاحب کرامت است، خود عالیِ خود را برتر می شمارد و آن را عزیز می دارد.
|
درس چهاردهم |
|
زمینه های پیوند مقدس |
|
درس چهاردهم
|
- اصطلاحات علمی درس
1- خانواده ؛ به عنوان یک نهاد اجتماعی طبیعی که با ازدواج و پیوند زن و مرد شکل می گیرد.
2- ویژگی های فطری ؛ این ویژگی ها در درس های اول و دوم توضیح داده شده است.
3- زوجیت ؛ دو شاخه از یک نوع که همدیگر را تکمیل می کنند. مانند زن و مرد که از نوع انسان هستند و خداوند آنان را به گونه ای آفریده که در زندگی مشترک و با هم بودن، نیازهای مختلف آن ها برطرف می شود.
4- نیاز جنسی ؛ نیازی که پس از بلوغ، نسبت به جنس مخالف پیدا می شود.
5- نیازهای روحی ؛ نیازهایی که با بلوغ عقلی در مرد و زن ظهور می کنند.
6- ازدواج ؛ پیوندی شرعی که دارای مقررات خاص است و سبب تشکیل خانواده می شود.
- محورهای اصلی درس
1- زن و مرد در ویژگی های انسانی و کمالات انسانی مشترک اند و خداوند، هر دو را آفریده تا به ایمان و عمل صالح به تقرب الهی نائل شوند.
2- زن و مرد، زوج یکدیگرند. یعنی در زندگی مشترک و در خانواده همدیگر را تکمیل می کنند.
3- تشکیل خانواده و ازدواج نیازمند کسب آمادگی های قبلی است که هر دختر و پسری باید با برنامه ریزی به این آمادگی برسد.
4- چهار هدف مهم برای ازدواج و تشکیل خانواده هست که با توجه و برنامه ریزی برای رسیدن به این چهار هدف سبب دوام و استحکام خانواده می شود.
- پیام آیات
از آیۀ 35 سورۀ احزاب در می یابیم که زن و مرد از جهت عمل صالح و پاداش آن، در پیشگاه خداوند یکسان هستند.
از آیات 21 سورۀ روم و 72 سورۀ نحل به دست می آوریم که زن و مرد در خلقت یکسان هستند. زیرا در این آیات آمده که زوج های شما از خود شما هستند نه موجودی بیگانه از شما.
- اندیشه و تحقیق
1- چگونه می توان خانواده را به عامل گسترش مهربانی و دوستی در جامعه تبدیل کرد؟
اگر در تشکیل خانواده به این زمینه ها توجه کنیم،خانواده عامل گسترش مهربانی و دوستی می شود؛ یعنی اگر خانواده عامل آرامش باشد، فرزندان در کانون خانواده رشد کنند و تربیت شوند و خانواده محل رشد فضائل اخلاقی باشد و نیز اگر نیاز جنسی در رابطۀ زناشویی برآورده شود، خانواده کانون مهر و عامل گسترش مهربانی می شود. علاوه بر این، باید به خانوادۀ گسترده هم توجه کرد. و میان خویشان ارتباط برقرار ساخت تا مهربانی توسعه یابد.
2- وقتی می گوییم باید خانواده را اصل قرار داد و سایر تصمیم ها را با آن تنظیم کرد، منظور چیست؟ چند نمونه ذکر کنید.
کسی که خانواده را محل رفع نیاز جنسی می بیند، با دیگران رابطۀ نا مشروع برقرار نمی کند، در جلسات فساد شرکت نمی کند، تلاش می کند دخترانی را که به دام می افتند هدایت کند و ... .
کسی که خانواده را محل تربیت فرزند می داند، شغلش را به گونه ای انتخاب می کند که بتواند به تربیت فرزند رسیدگی کند. اگر مرد خانواده است، می کوشد به موقع به منزل بیاید و رابطه اش را با فرزندان حفظ کند. اگر زن خانواده است، می کوشد وظیفۀ شیردان را خودش انجام دهد، در سنین کودکی، فرزند را از خود دور نمی کند تا از آغوش او در طول روز بهره مند شود و طعم محبت را بچشد و متعادل رشد کند و ... .
3- چرا می گوییم خانواده یک نهاد طبیعی و متفاوت با سایر نهادهای اجتماعی است؟
در پاسخ به این سؤال می گوییم بدان جهت خانواده یک نهاد طبیعی است که زمینه های تشکیل آن در طبیعت و نهاد آدمی قرار داده شده است. ساختمان روحی و جسمی زن و مرد و رشد و کمال هر یک و نیز فرزندان با تشکیل خانواده هماهنگی دارد.
|
پیوند مقدس |
|
درس پانزدهم
|
|
درس پانزدهم |
- اصطلاحات علمی درس
1- کُفو : به معنای همتا، مثل و هم شأن. کفو در همسری بدین معناست که زن و شوهر از جهات مختلف با یکدیگر تناسب داشته باشند و نزدیک به هم باشند. تناسب و نزدیکی در اموری مانند ایمان، اصالت خانوادگی و فضائل اخلاقی در ازدواج ضروری است ولی در اموری مانند وضعیت اقتصادی دو خانواده، گر چه خوب است، همواره ضروری نیست.
2- بلوغ جنسی : زمانی که فرد از کودکی خارج می شود و برخی خصوصیات ظاهری در بدن او پیدا می شود که مهم ترین آن ((احتمال)) است. در این مورد، می توان به بحث بلوغ در کتب فقهی مراجعه کرد.
3- بلوغ عقلی : وقتی است که جوان احساس استقلال می کند و در می یابد که باید روی پای خود بایستد، نقش مشاور و همکار پدر و مادر را در خانواده پیدا می کند و به فکر برنامه ریزی برای زندگی مستقل می افتد.
4- خواستگاری : مراسمی که یک پسر جوان معمولاً همراه با خانوادۀ خود، به سراغ دختری از خانواده ای دیگر می رود و از آن دختر دعوت می کند که زندگی مشترک تشکیل دهند.
- محورهای اصلی درس
1- انتخاب همسر یکی از انتخاب های بسیار مهم زندگی است؛ زیرا در مسیر آیندۀ زندگی بستگی زیادی با این انتخاب دارد.
2- پیشوایان دین معیارهای انتخاب همسر را بیان فرموده اند و ما می توانیم با توجه به آن معیارها، دست به انتخاب صحیح بزنیم.
3- برای آگاهی از این که فرد مورد علاقۀ ما معیارهای همسری را دارد یا نه، راه هایی برای آن پیش بینی شده است.
4- اگر ازدواج در زمان مناسب خود انجام بگیرد، از بسیاری از آسیب ها جلوگیری می شود.
5- بسیاری از مشکلات پیش روی ازدواج، ساختۀ خود ما هستند اما، باید برای آن ها راه حل های معقول پیدا کرد.
- پیام آیات
بنابرآیۀ 221 سورۀ بقره، شرط اصلی و اولی انتخاب همسر، مؤمن بودن اوست.
بنابر آیۀ 221 سورۀ بقره، همسری که مشترک باشد، اعضای خانواده را به نافرمانی از خداوند سوق می دهد.
بنابر آیۀ 40 سورۀ ابراهیم، پدر و مادر با ایمان تلاش می کنند فرزندانشان مؤمن باشند و نماز را بپادارند.
بنابر آیۀ 41 سورۀ ابراهیم، فرزند با ایمان، همواره به پدر و مادر خود محبت می ورزد و برای او دعا می کند.
- اندیشه و تحقیق
1- چهار مورد از مهم ترین معیارهای همسر شایسته را مشخص کنید.
برخی از ویژگی ها برای مرد ضرورت بیشتری دارد، مانند امکانات مالی، غیور بودن، اهل کار بودن. برخی از آن ها برای زن ضرورت بیشتری دارد، مانند زیبایی و روحیۀ قناعت و خانه داری. البته همانطور که تذکر داده شد، این ویژگی ها برای هر دو ضروری است، اما برای یکی از آن دو ضرورت بیشتری دارد. ویژگی های دیگری برای زن می توان نام برد، عبارت اند از : توجه به نیاز جنسی همسر، ایجاد فضای آرامش و سکون برای مرد در خانه، قبول مدیریت های او تا آن جا که در محدودۀ عقل و شرع است، انجام دادن وظایف مادری به شکل صحیح. دیگر ویژگی های مرد عبارت اند از : داشتن کار و شغل، توجه به نیازهای جنسی و عاطفی همسر، حمایت کامل از خانوادۀ خود در مقابل مشکلات و تهدیدات، انجام دادن وظایف پدری نسبت به فرزندان.
2- اگر فاصلۀ بین بلوغ و ازدواج طولانی شود، چه مشکلاتی پیش می آید؟
1- عدم پاسخ گویی به نیازهای جنسی در دوره ای که این نیاز حضور جدیّ و مؤثر دارد؛
2- امکان انحراف جنسی و کشیده شدن به گناه و ناتوانی در حفظ دین؛
3- لذت کافی نبردن از نشاط دورۀ جوانی از راه مشروع؛
4- کم شدن شادابی و نشاط روحی، روانی و جسمی؛
5- تهدید جدیّ سلامت جسمیو روحی و کاهش رشد طبیعی؛
6- افزایش روابط نامشروع میان دختران و پسران؛
|
درس شانزدهم
|
|
درس شانزدهم |
|
کانون مهر |
اصطلاحات علمی درس
1- عقد : پیمان ازدواج
2- صداق یا مهریه : هدیه ای است که مرد تعهد می کند برای بیان صداقت و محبت به همسر بپردازد.
3- نفقه : هزینۀ زندگی اعضای خانواده (زن و فرزندان) که بر عهدۀ مرد است.
- محورهای اصلی درس
1- زندگی خانوادگی با پیمان ازدواج میان زن و مرد آغاز می شود.
2- این پیمان دارای شرایطی است که باید از طرف زن و مرد مراعات شود.
3- زن و مرد با ازدواج، نقش جدیدی در خانواده پیدا می کنند که باید با آن آشنا باشند و بدان عمل کنند.
4- وقتی که فرزند پا به خانواده می گذارد، زن و مرد، به عنوان مادر و پدر وظایف جدیدی بر عهده می گیرند که باید بدان عمل کنند.
5- فرزندان نسبت به پدر و مادر وظایفی دارند که رعایت آن ها نه تنها رضایت خداوند و پدر و مادر را به ارمغان می آورد بلکه سبب رشد خودشان نیز می شود.