اصطلاحات کتاب دین و زندگی سال سوم متوسطه
بسم الله الرحمن الرحیم
اصطلاحات کتاب دین و زندگی سال سوم متوسطه
1 - نیاز های بنیادین : نیاز هایی هستند که آدمی در عمق وجود خود به دنبال آنهاست و هر چه مرتبه ی انسانی او بالاتر رود این نیاز ها بیشتر اهمیت پیدا می کنند.
2 - حکیم : یعنی خداوند هر موجودی را برای هدف معینی خلق می کند و برای رسیدن به آن هدف هدایت می فرماید.
3 - حجت آشکار : رسولان و انبیاء و ائمه. _ حجت نهان : عقل
4 - فطرت از لحاظ لغوی : از کلمه فَطر به معنای خلق و ابداع و از لحاظ اصطلاحی به معنای نوع خاص آفرینش است.
5 - فطرت انسان : آفرینش خاص انسان و ویژگی هایی است که در اصل آفرینش وی وجود دارد.
6 - وحی : القای معانی و معارف به قلب پیامبر از سوی خداوند و سخن گفتن خداوند و جبرئیل با اوست.
7 - اعجاز : پیامبران از جانب خداوند ، کار های خارق العاده ای انجام می دهند که هیچ کس نمی تواند مانند آن را انجام دهد تا مردم دریابند که آنان با خداوند ارتباط دارند و از طرف او مأمور به پیامبری شده اند.
8 - آیت : قرآن کریم آثار خارق العاده ای را که پیامبران انجام می دهند آیت یعنی نشانه و علامت نبوت می خواند.
9 - معجزه : دانشمندان اسلامی آثار خارق العاده ای را که پیامبران انجام می دهند معجزه می نامند ؛ زیرا عجز و ناتوانی سایر افراد را در انجام امور خارق العاده آشکار می سازد.
10 - عصمت : پیامبران خطا ، اشتباه و گناه انجام نمی دهند به این ویژگی پیامبران عصمت گفته می شود.
11 - تحدی : قرآن کریم از مخالفان می خواهد اگر در الهی بودن قرآن شک دارند یک سوره مانند آن بیاورند ، این دعوت به مبارزه طلبی تحدی نام دارد.
12 - فرهنگ : در هر دوره ای از زمان ، مجموعه ای از افکار ، عقاید ، آداب و رسوم فرهنگ نامیده می شود.
13 - امی بودن : یعنی اینکه پیامبر درس نخوانده است.
14 - کاتبان و حافظان وحی : برای حفظ پیام الهی و امکان دسترسی به آن ، عده ای از یاران پیامبر قرآن را حفظ و عده ای آنرا می نوشتند گروه اول حافظان و گروه دوم کاتبان وحی گفته می شود.
15 - طاغوت : کسانی که به مردم فرمان می دهند و قانون گذاری می کنند در حالیکه خداوند آنها را تعیین نکرده و فرمان و قانونشان نشأت گرفته از قرآن ، یعنی برخواسته از فرمان الهی نیست نام داشتند.
16 - قاعده نفی سبیل : قرآن کریم از مسلمانان می خواهد که سلطه بیگانگان را نپذیرند و زیر بار آنها نروند.این حکم قرآنی را قاعده نفی سبیل می گویند.
17 - ولایت معنوی : خداوند عوالم گوناگونی درست کرده است مانند عالم طبیعت ، عقل ، ملکوت ، هر عالمی تدبیر عالم پایین تر از خود را بر عهده دارد پیامبر اسلام با بندگی به مرحله ای رسیده است که بالاتر از همه ی این عوالم قرار دارد و می تواند به اذن خداوند در امور دخالت کند به این ولایت ، ولایت معنوی گفته می شود.
18 - شیعه در لغت : به معنای پیرو ، یار و طرفدار گفته می شود.
19 - تقیه : امامان می کوشیدند آن بخش از اقدامات و مبارزات خود را که دشمن به آن حساسیت دارد ، در قالب تقیه انجام دهند به گونه ای که در عین ضربه زدن به دشمن ، کمتر ضربه بخورند.
20 - غیبت صغری : پس از شهادت امام حسن عسگری (ع) در سال 260 امامت حضرت مهدی آغاز شد این دوره که تا سال 329 ادامه پیدا کرد غیبت صغری نامیده میشود.
21 - غیبت کبری : شش روز مانده به در گذشت آخرین نائب امام زمان (عج) امام زمان برای ایشان نامه ای نوشت و فرمود پس از وی دیگر جانشینی نیست و مرحله دوم امامت در شکل غیبت کبری آغاز شد.
22 - تفقه : تفکر عمیق در دین. _ فقیه : افرادی که به معرفت عمیق در دین می رسند.
23 - تقلید : رجوع غیر متخصص به متخصص در امور دینی. _ مرجع تقلید : فقیه متخصصی که مردم در امور دینی به او مراجعه می کنند مرجع تقلید نام دارد.
24 - مرجع تقلید : فقیه متخصصی که مردم در امور دینی به او مراجعه می کنند مرجع تقلید نام دارد.
25 - ولی فقیه : از میان فقیهان دارای شرایط ،فقیهی که توانایی لازم برای برپایی و اداره حکومت را دارد ، رهبری جامعه را به دست می گیرد و به پیاده کردن قوانین در جامعه اقدام می کند ولی فقیه نام دارد.
26 - نظام جمهوری یا مردم سالار : حکومتی است که بر اساس نظر و رأی اکثریت مردم پدید آمده است.یعنی اکثریت مردم ، نوع حکومت خود را تعیین کرده اند ، نه فرد یا گروه خاصی.
27 - حکومت مردم سالار دینی : اگر حکومت بر مبنای قوانین اسلامی تشکیل شود و قانون گذار نتواند بر خلاف دستورات الهی قانون تنظیم کند به چنین حکومتی نظام مردم سالار دینی گفته می شود.
28 - عزت : به معنی شکست ناپذیری است. _ انسان عزیز : کسی است که در مقابل دیگران تسلیم نمی شود و شکست نمی خورد.
29 - ذلّت : نقطه مقابل عزت است به معنی شکست پذیری و تسلیم شدن. _ شخص ذلیل : کسی است که خود را تسلیم نفس اماره می کند.
30 - تمایلات عالی : تمایلاتی هستند که مربوط به بعد روحی و معنوی انسانند ، مربوط به نفس لوامه و مربوط به خود عالی ؛ مانند : علم.
31 - تمایلات دانی : تمایلاتی هستند که مربوط به بعد حیوانی و دنیایی انسانند ، مربوط به نفس اماره و مربوط به خود دانی ؛ مانند : مقام پرستی.
32 – عقد : پیمان ازدواج عقد نام دارد ، تعهد رسمی و شرعی دختر و پسر برای تشکیل خانواده است.
33 - مَهر ، نِحله یا صِداق به چه معناست ؟ در پیمان زناشویی ، مرد به نشانه ارزشی که برای زن قائل است و اعلام صداقت خود در محبت به همسر متعهد می شود هدیه ای را به عنوان «مَهر» به زن تقدیم کند که قرآن از آن با نام های نِحله یا صِداق یاد می کند.
34 - نفقه : در زندگی زناشویی ، تأمین هزینه های لازم از جهت خوراک ، پوشاک ، مسکن و آنچه برای آسایش و رفاه شایسته همسر ضرورت دارد به عهده شوهر است این وظیفه شرعی نفقه نام دارد.
تعريف اصطلاحات علمي درس اول تا شانزدهم دين و زندگي سال سوم
الف - بيداري: منظور آگاهي و توجّه انسان به نيازهاي برتر( بنيادين) خود است كه با دل مشغولي و دغدغه لطيف در انسان شروع و به مرور به درد متعالي تبديل ميشود.
ب- نيازهاي برتر: نيازهايي كه انسان در عمق وجود خود به دنبال پاسخ به آنهاست. اهميّت توجّه به اين نيازها، با ميزان رشد مرتبهي انساني او رابطه مستقيم دارد.
ج- عقل - قوهّاي كه در انسان تفكر وتعقل ميكند، ميانديشد و ميتواند خوب را از بد و درست را از نادرست تشخيص دهد.
د- هدايت - راهنمايي كردن و رساندن هر موجودي به غايت و مقصودي كه در پيش دارد.
هـ - حجت - دليلي كه براي قانع كردن يا محكوم كردن ديگري به كار ميرود
و- حجت نهان- يا حجت باطني، منظور عقل است كه خداوند در وجود انسان قرار داده تا حق و باطل و خوب را از بد تشخيص دهد.
ز - حجت آشكار: يا حجت ظاهري، پيامبران و ائمه اطهار صلوات الله عليهم هستند. خداوند در روز قيامت با اين دو حجت در مقابل گناهكاران و گمراهان استدلال ميكند و هيچ عذر و بهانهي از انسان پذيرفته نيست
درس دوم( هدايت مستمر)
الف - دين - راه سعادت انسان، برنامه هدايت الهي، برنامه كامل زندگي انسان كه از جانب خداوند از طريق وحي به پيامبران ابلاغ شده تا در اختيار انسان قرار گيرد.
ب - ويژگي فطري: « فَطَر » به معناي « خَلَقَ» است. فِطرَت بر وزن « فِعلَة» به معناي نوع خاص خلقت است.انسان داراي خلقتي خاص است. يعني ويژگي خاصّي در خلقت اوست كه او را ساير موجودات متمايز ميكند.اين ويژگيها، مشترك ميان همه افراد انساني است و به سبب همين اشتراك، همه افراد، نام انسان گرفتهاند.
ج - تحريف: اگر چيزي به گونهاي تغيير يابد كه با اصل خود هيچ شباهتي نداشته باشد.
ج- تحريف قرآن: به معناي تغيير محتواي متن قرآن با كم كردن يا افزودن كلمه يا عبارت يا جملهاي به آن.
د - عصمت: به معناي پاكي از گناهان و اشتباه است، پيامبران الهي با لطف و عنايت خداوند از گناه و اشتباه مصون هستند تا بتوانند رسالت خود را درست انجام دهند.
هـ -ختم نبوّت: اين كلمه از قرآن كريم گرفته شده و به معناي پايان پيامبري است.قرآن كريم، رسول خدا(ص) را « خاتم النبييّن» ناميده است.
و - معجزه: نام آن دليل و سندي است كه پيامبران به اذن خدا براي اثبات نبوّت خود ميآورند و ديگر انسانها از انجام مثل آن عاجزند.
درس سوّم( معجزهاي از نوع كتاب)
الف - سند نبوّت: نام ديگر معجزه است
ب - اُمّي : از اُم به معناي از مادر گرفته شده. امّي كسي است كه نزد كسي درس نخوانده و سواد وعلم نياموخته است.و در واقع در همان حالت مادرزادي كه خواند و نوشتن نميدانست باقي مانده است.
درس چهارم( گسترهء رسالت پيامبر اكرم(ص)
الف- وحي الهي: اين كلمه معناي عام دارد و براي هدايت همهي موجودات به كار ميرود. قرآن كريم از وحي الهي براي آسمانها، حيوانها، و انسانهايي كه پيامبر نبودهاند؛ مثل مادر حضرت موسي(ع) ياد كرده است.
ب- كاتبان وحي: كساني كه در زمان پيامبر اكرم(ص) مأمور نوشتن آيات قرآن بودند. مثل حضرت علي(ع)
ج- حافظان وحي: كساني كه در زمان پيامبر اكرم(ص) پس از نزول آيات،آنها را حفظ ميكردند.
د- مرجعيّت ديني: كسي كه توانايي تبيين و تفسير آيات قرآن كريم ومعارف ديني را داردوميتواند احكام الهي را براي مردم بيان كند، داراي «مرجعيّت ديني» است.
هـ - ولايت ظاهري: سرپرستي واداره و رهبري جامعه ي اسلامي بر اساس قوانين اسلامي براي برقراري عدل و قسط در جامعه و تنظيم روابط مسلمانان برمبناي قوانين دين.
و - ولايت معنوي: سرپرستي بر باطن و جان جهان و انسان. پيامبر اكرم(ص) و ائمهي اطهار(ع) به اذن خداوند و منطبق برخواست و ارادهي او و در چارچوب ضوابت و سنتهايي كه خداوند بر جهان حاكم كرده، در عالم تصرف ميكنند.
ز - طاغوت: كسي كه به مردم فرمان ميدهد و بر مردم حكومت ميكند، در حالي كه خدا وي را تعيين نكرده و فرمان و حكومتش نشأت گرفته از دستورات الهي نيست، طاغوت ناميده ميشود.
درس پنجم ( تداوم رسالت)
الف - امامت: در لغت به معناي پيشوايي و رهبري است. در اصطلاح، نزد شيعيان به معناي جانشيني انسان معصوم به جاي پيامبر اكرم(ص) با نصب از جانب خداست.
ب - اهل بيت: به معناي خاص شامل حضرت فاطمه (س)،حضرت علي(ع) و يازده تن فرزندان معصوم آنان ميشود.
ج - اُولِي الامر: يا صاحبان امر، با توجّه به حديث جابر دوازده امام بزرگوار شيعه هستند.
د - حديث منزلت: در بارهي شأن و مقام حضرت علي(ع) است.
هـ - ثقلين: به معناي دو ثقل، دو چيز گرانبها.اين دوثقل عبارتند از قرآن وعترت پيامبرند.
درس ششم( جايگاه امامت)
الف- شيعه: در لغت به معناي پيرو ، يار و طرفدار است، در قرآن نيز كلمه شيعه به همين معنا به كار رفته است.
ب- خير البريّه: به معناي بهترين مخلوقات ميباشد.پيامبر اكرم(ص) به علي(ع) فرمود: تو و ياران تو « خير البريّه» هستيد.
درس هفتم( وضع سياسي و فرهنگي عصر ائمه(ع)
اين درس اصطلاحات علمي خاصي ندارد
درس هشتم(احياي ارزشهاي راستين
الف- تقيّه: ائمهي اطهار(ع) با شيوهاي مناسب، با همهي حاكمان جور زمان خود مبارزه ميكردند و ميكوشيدند آن بخش از اقدامات و مبارزات خود را كه دشمن به آن حساسيّت داشت، در قلب « تقيّه» به پيش ببرند. يعني اقدامات خود را مخفي نگه دارند، به گونهاي كه در عين ضربه زدن به دشمن كمتر ضربه بخورند.
درس نهم- ( خورشيد پنهان)
الف- غيبت صغراي امام زمان(عج): اين غيبت از سال دويست وشصت هجري، يعني با شروع امامت آن حضرن آغاز ودر سال سيصد وبيست و نه هجري پايان مييابد
ب- غيبت كبراي امام زمان (عج):اين نام براي غيبت طولاني امام عصر(عج) انتخاب شده است كه از سال سيصد و بيست ونه هجري شروع و هم اكنون نيز ادامه دارد.
ج- نُوّاب اربعه: به معني نايبان چهارگانه است كه به نايبان خاص نيز مشهورند. اين شخصيّتهاكساني هستند كه در عصر غيبت صغري يكي پس از ديگري رابط ميان شيعيان و امام زمان(ع) بودهاند. به اين شخصيّتها بدان جهت نايبان خاص ميگويند كه به طور خاص و مشخص از طرف امام زمان (عج) به نيابت برگزيده ميشدند.
د- حجت: در اين درس به معني « امام » است كه حجت الهي در ميان مردم است.
هـ - ظهور: به معناي ظاهر شدن امام زمان (عج) در ميان مردم و آغاز حكومت جهاني آن حضرت است
درس دهم( در انتظار طلوع)
الف - موعود: وعده داده شد، انساني كه ظهورش در اديان الهي، به خصوص در اسلام، وعده داده شده است.
ب- منجي: نجاتبخش، رهايي ساز، انساني كه در پايان تاريخ، ظهور ميكند ومستضعفان را نجات ميدهد.
درس يازدهم( مرجعيّت و ولايّت فقيه)
الف- تفقّه: تفكر عميق در هر موضوع؛ به افرادي كه در دين و احكام ديني تفكر عميق كرده اند و به معرفتي عميق رسيده اند، فقيه ميگويند. علم فقه نيز آگاهي از دين و احكام ديني است.
ب- تقليد: پيروي از متخصص در احكام ديني.
ج- مرجع تقليد: به كسي گفته ميشود كه در دين و احكام ديني تفقّه كرده و به توانايي اجتهاد و استنباط در احكام ديني رسيده باشد و بتواند با مراجعه به منابع، احكام را استنباط كرده و بيان كند.كساني نيز به ايشان مراجعه كرده ودر احكام ديني خود از وي پيروي ميكنند.
د- وليّ فقيه: فقيهي است كه بر اساس ضوابط و مقررات اسلامي، رهبري جامعه اسلامي را به دست ميگيرد و به پياده كردن قوانين الهي در جامعه اقدام ميكند.
درس دوازدهم( ويژگي هاي حكومت اسلامي)
الف - ولايت فقيه: نوع حكومت اسلامي در عصر غيبت. فقيه واجد شرايط با نيابت عام از جانب امام زمان(عج) و با پذيرش مردم، رهبري نظام اسلامي را بر عهده ميگيرد.
ب- مقبوليّت: مورد پذيرش بودن، اگر مردم بدون زور و فشار، يك نظام حكومتي را بپذيرند يا به حكومت شخصي رضايت دهند، آن نظام و يا آن شخص مقبوليّت دارد.
ج- مشروعيّت: از جانب«شرع» مجوز انجام دادن كاري را داشتن و از نظر قوانين شرعي داراي اعتبار بودن.
د- حكومت دموكراتيك: حكومتي كه خواست و ارادهي مردم تعيين كنندهي شكل نظام و قوانين حاكم بر آن است.
هـ - مردم سالاري ديني: نام ديگر براي نظام جمهوري اسلامي؛ بدين معنا كه اين نظام، مشروعيّت خود را از دين و مقبوليّت خود را از مردم ميگيرد.
درس سيزدهم( عزّت نفس)
الف - كرامت نفس
ب- خودِ عالي و اصيل
ج- خودِ داني و غير اصيل
درس چهاردهم ( زمينههاي پيوند)
الف - خانواده: طبيعي ترين نهاد اجتماعي
ب- نياز جنسي: نيازي كه پس از بلوغ نسبت به جنس مخالف پديدار ميشود.
ج- نيازهاي روحي: نيازهايي كه با بلوغ عقلي در مرد وزن نسبت به يكديگر ظهور ميكنند.
درس پانزدهم( پيوند مقدّس)
الف- كُفو: به معناي همتا،مثل و همشأن، كفو در همسري به اين معناست كه زن و شوهر از جهات مختلف با يكديگرتناسب داشته باشند و نزديك به هم باشند، تناسب و نزديكي در اموري مانند ايمان، اصالت خانوادگي و فضايل اخلاقي در ازدواجضروري است ولي در اموري مانند وضعيّت اقتصادي دو خانواده، گر چه خوب است،همواره ضروري نيست.
درس شانزدهم( كانون مهر)
الف - عقد: يا پيمان ازدواج، تعهد رسمي و شرعي دختر و پسر براي تشكيل خانواده است.
ب- صِداق يا مهريّه: هديهاي است كه مرد تعهد ميكند براي بيان صداقت و محبت به همسر بپردازد.
ج- نفقه: هزينهي زندگي اعضاي خانواده( زن و فرزندان) بر عهدهي مرد است كه به نفقه تعبير ميشود.
سوالات دین و زندگی نهایی3 تالیفی برای استفاده دانش آموزان در امتحان نهایی خرداد
نمونه سوال جای خالی دین و زندگی3
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی و اصول عقاید۲(شیعیان)
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی و اصول عقاید۲ (شیعیان)
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی و اصول عقاید۲ (شیعیان)
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی و اصول عقاید۲ (شیعیان)
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)
قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)
12 دوره سؤالات نهایی دین و زندگی(3)، کلیهی رشتهها







نمونه سوالات درس به درس دین و زندگی اول دبیرستان

